Nghị quyết Kinh tế Nhà nước và vai trò dẫn dắt với ngành công nghiệp chế biến, chế tạo

1. Giải nghĩa: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa – Nền tảng cho Nghị quyết kinh tế Nhà nước

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình đặc trưng của Việt Nam, kết hợp giữa cơ chế thị trường hiện đại và vai trò định hướng, điều tiết của Nhà nước nhằm hướng tới mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Trong đó, kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, còn kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế.

Đến Đại hội IX (4-2001), khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mới được chính thức sử dụng trong các văn kiện của Đảng.

Sự “chủ đạo” ở đây không chỉ giới hạn trong việc sở hữu hay kiểm soát, mà thể hiện ở năng lực dẫn dắt, kiến tạo thể chế, bảo đảm ổn định vĩ mô, đầu tư vào lĩnh vực thiết yếu, an ninh – quốc phòng và các ngành nền tảng. Trong khi đó, khu vực tư nhân đóng vai trò bứt phá tăng trưởng, đổi mới sáng tạo và khai thác hiệu quả nguồn lực xã hội.

Mối quan hệ giữa hai khu vực không phải là cạnh tranh mà là bổ trợ và cộng hưởng, cùng tạo nên cấu trúc “hai bánh xe” của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết 68 trước đây đã xác định rõ vai trò trung tâm của kinh tế tư nhân; và giờ đây, Nghị quyết mới về Kinh tế Nhà nước sẽ hoàn thiện bức tranh còn lại – tái khẳng định vai trò của Nhà nước trong giai đoạn phát triển mới, hướng đến mục tiêu Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

2. Bối cảnh dẫn tới việc xây dựng Nghị quyết Kinh tế Nhà nước

Quyết định ngày 24/7/2025 của Thủ tướng Phạm Minh Chính đã thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án, nhằm trình Bộ Chính trị ban hành một Nghị quyết về kinh tế Nhà nước – văn bản được xem là có ý nghĩa chiến lược tương tự Nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân.

Ban Chỉ đạo làm việc theo nguyên tắc tập trung, dân chủ, thảo luận công khai, với mục tiêu đảm bảo sự chỉ đạo thống nhất, gắn kết giữa các cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) trong triển khai chính sách.

Bối cảnh của việc hình thành nghị quyết này là thời điểm Việt Nam bước vào giai đoạn then chốt của công nghiệp hóa, khi nền sản xuất chế biến, chế tạo đang trở thành động lực tăng trưởng chủ yếu, và nhu cầu tái cấu trúc khu vực DNNN trở nên cấp thiết.

Tiếp đó, ngày 12/9/2025, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đã chủ trì cuộc họp với các bộ, ngành để xây dựng Đề án phát triển kinh tế Nhà nước theo hướng nâng cao hiệu quả. 

Tại phiên thảo luận Quốc hội ngày 4/11, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Chúng ta không quên vai trò kinh tế Nhà nước nhưng cần đánh giá lại. Các cơ quan phải khẩn trương thực hiện việc này.” 

Lời khẳng định của Tổng Bí thư cho thấy nhận thức mới: Kinh tế Nhà nước không chỉ là DNNN, mà là toàn bộ khu vực thuộc quyền điều tiết, định hướng và đầu tư công của Nhà nước – bao gồm hạ tầng, tài chính, năng lượng, công nghiệp nền tảng và các doanh nghiệp then chốt.

3. Nhận định ảnh hưởng và ba hiệu ứng lớn từ Nghị quyết Kinh tế Nhà nước

Nếu Nghị quyết 68 tạo động lực cho khu vực tư nhân, thì Nghị quyết về Kinh tế Nhà nước – có thể mang số 32 (để cùng 68 tạo thành con số biểu trưng “100 năm thành lập đất nước”) – sẽ là mảnh ghép hoàn thiện cơ cấu quyền lực kinh tế quốc gia.

Trong kỷ nguyên mới, mục tiêu cao nhất của toàn xã hội là đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045. Để đạt được điều đó, cần giải phóng toàn bộ nguồn lực và thiết lập sự hợp lực giữa tư nhân và Nhà nước: tư nhân là động lực, Nhà nước là người dẫn dắt, kiến tạo và bảo đảm bền vững.

Hiệu ứng 1: Tăng cường vai trò dẫn dắt của các tập đoàn Nhà nước đầu ngành.

Các tập đoàn như PVN, EVN, Viettel, Vinacomin, Vinatex hay Vinachem… sẽ được tiếp thêm nguồn lực về chính sách, thể chế, đất đai và vốn để nâng cao năng lực cạnh tranh trong nước và quốc tế. Khi các doanh nghiệp này mở rộng sản xuất – xuất khẩu, chuỗi cung ứng nội địa sẽ được hình thành và mở rộng. Đây là thời cơ vàng cho ngành công nghiệp hỗ trợ, khi các doanh nghiệp tư nhân có thể tham gia sâu vào chuỗi giá trị của DNNN, cùng thúc đẩy “người Việt dùng hàng Việt”.

Viettel có thể là nguồn lực kiến tạo nên chuỗi cung ứng sản xuất công nghiệp viễn thông, công nghệ cao, công nghệ quốc phòng và công nghệ thông tin. 

Hiệu ứng 2: Thúc đẩy đầu tư Nhà nước vào các ngành công nghệ chiến lược.

Nghị quyết mới sẽ mở đường cho việc đầu tư vào công nghệ cao, vật liệu mới, năng lượng sạch, bán dẫn và trí tuệ nhân tạo – những lĩnh vực mang tính “xương sống” của nền công nghiệp tương lai. Các DNNN tiên phong sẽ có điều kiện tiếp cận dữ liệu lớn, xây dựng nền tảng quản trị số, kết nối với mạng lưới cung ứng trong nước. Từ đó, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tư nhân cần nâng cấp công nghệ, tăng năng lực quản lý chất lượng để trở thành đối tác đáng tin cậy trong chuỗi sản xuất.

Hiệu ứng 3: Thúc đẩy đầu tư công, tạo cú hích cho tăng trưởng vùng và liên kết hạ tầng.

Rất nhiều dự án đầu tư công đang được khởi động và giải ngân, giúp giải phóng hàng triệu tỷ đồng vốn đọng, đồng thời tăng tốc liên kết vùng và hạ tầng công nghiệp – logistics. Nghị quyết mới sẽ là “chìa khóa thể chế” giúp các bộ, ngành và địa phương phối hợp hiệu quả hơn, tạo môi trường đầu tư minh bạch, hiện đại. Điều này không chỉ hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng hai con số trong nhiều năm liền, mà còn thu hút dòng vốn quốc tế hàng nghìn tỷ đô la. Đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức lớn.

Kết luận

Nghị quyết Kinh tế Nhà nước là bước đi chiến lược nhằm tái định vị vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường hiện đại. Nó không chỉ khẳng định vai trò chủ đạo về thể chế, hạ tầng và công nghệ, mà còn mở đường cho sự cộng hưởng giữa Nhà nước và tư nhân, giữa các tập đoàn lớn và doanh nghiệp vừa và nhỏ – đặc biệt trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, nơi Việt Nam đang hướng đến vị thế trung tâm sản xuất mới của châu Á.